به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «چهارفصل» استان کهگیلویه و بویراحمد که روزی از استان‌های جوان و دارای نرخ باروری بالا در کشور محسوب می‌شد، اکنون با شتابی نگران‌کننده در مسیر پیری جمعیت قرار گرفته است. این انتقال جمعیتی، که حاصل کاهش شدید نرخ باروری و مهاجرت گسترده جوانان است، یک «بحران خاموش» را برای آینده اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این استان رقم زده است. اگرچه این پدیده در مراحل اولیه خود قرار دارد، اما عدم برنامه‌ریزی فوری، می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری را در دو دهه آینده به همراه داشته باشد.

بحران خاموش پیری، کهگیلویه و بویراحمد را می‌بلعد

استان کهگیلویه و بویراحمد همواره به دلیل بافت عشایری و روستایی، ساختار سنی جوانی داشته است. اما داده‌های سرشماری‌های اخیر مرکز آمار ایران نشان‌دهنده یک تغییر پارادایم اساسی است. کاهش نرخ باروری از حدود ۴ فرزند در دهه ۱۳۷۰ به زیر سطح جایگزینی (کمتر از ۲.۱ فرزند) در سال‌های اخیر، همراه با موج مهاجرت جوانان جویای کار و تحصیل، این استان را مستعد پیری سریع جمعیت کرده است.

کاهش سهم جمعیت جوان؛ در این زمینه سهم جمعیت ۰-۱۴ سال استان در دهه گذشته کاهش چشمگیری داشته و به زیر ۲۵% رسیده است.

نغمه غمگین پیر شدن در دیار مردان جوان

همچنین افزایش شاخص سالمندی نسبت جمعیت بالای ۶۵ سال به جمعیت زیر ۱۵ سال در حال افزایش است و این شاخص که زمانی بسیار پایین بود، اکنون روند صعودی را نشان می‌دهد.

از سویی دیگر میانگین سنی در حال افزایش بوده و میانگین سنی جامعه کهگیلویه و بویراحمد به طور پیوسته در حال بالا رفتن است و پیش‌بینی می‌شود در دو دهه آینده به سرعت افزایش یابد.

همچنین با کاهش نرخ رشد طبیعی جمعیت، نرخ رشد جمعیت استان عمدتاً نه به دلیل زادوولد، بلکه به دلیل بازگشت معدود نیروهای مهاجر یا اسکان عشایر است که باعث شده که جمعیت استان از جمعیتی جوان به جمیعیتی پیر تزلزل پیدا کند.

فرزند کمتر، پیرتر؛ معادله شوم جمعیت کهگیلویه و بویراحمد

اما در این راستا نباید از عوامل مهمی در کاهش جمعیت نیز گذشت، در این زمینه باید اصلی‌ترین دلیل کاهش جمعیت در کهگیلویه و بویراحمد جوان را بیکاری ساختاری دانست؛ فقدان صنایع بزرگ و پایه و ناتوانی در جذب نیروی کار تحصیل‌کرده. کمبود فرصت‌های شغلی متنوع که باعث شده که  اقتصاد استان عمدتاً متکی به کشاورزی و دامداری سنتی و بخش دولتی باشد.

همچنین کمبود امکانات آموزشی و رفاهی برای ادامه تحصیل در مقاطع عالی نیز باعث شده که بسیاری از جوانان مجبور به ترک استان شوند و اغلب برای بازگشت به استان راغب نباشند و هم چنین بهبود نسبی سلامت، باعث شده که افزایش امید به زندگی که خود باعث افزایش جمعیت سالمند شده در نوسان باشد.

اگر جوانان نباشند، آینده استان را چه کسی می‌سازد؟

اما باید به نتیجه دوراندیشی پیامد پیری جمعیت نیز گریزی داشت؛ پیری جمعیت باعث خواهد شد که کاهش نیروی کار فعال و مولد کم شود و در نتیجه اقتصاد محلی با کمبود شدید نیروی کار جوان و خلاق مواجه شود.

همچنین فشار بر نظام تأمین اجتماعی بالا خواهد رفت و تعداد کمتری از نیروهای کار باید از تعداد بیشتری از بازنشستگان و سالمندان حمایت کنند.

در نتیجه کاهش پس‌انداز و سرمایه‌گذاری با این روش در جامعه غالب خواهد شد و سالمندان عمدتاً مصرف‌کننده خواهند بود و این می‌تواند بر رشد اقتصادی محلی تأثیر بگذارد.

باید بدانیم که پیری جمعیت نیز پیامدهای مخربی بر فرهنگ نیز خواهد داشت؛فراموشی تدریجی فرهنگ، آداب و رسوم و گویش‌های محلی از جمله نتیجه های پیری جمعیت است؛ حاملان اصلی فرهنگ بومی، نسل جوان هستند و با خالی شدن استان از جوانان، این میراث در خطر قرار می‌گیرد.

سایه بلند پیری بر کوه‌های سربه فلک کشیده

باید بدانیم که برای مهار پیری جمعیت در جامعه باید راهکارهای نو و جدید اندیشیده شود؛ در راهکارهای کوتاه‌مدت؛ ایجاد و توسعه اکوسیستم کارآفرینی و اشتغال‌زایی از اصلی‌ترین موضوعات مهم است؛ حمایت جدی از استارت‌آپ‌ها، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط با محوریت مزیت‌های نسبی استان (مانند گردشگری طبیعت‌محور، گیاهان دارویی و صنایع‌دستی).

همچنین بازدارندگی از مهاجرت و جذب بازگشت نخبگان در این راستا می‌تواند تأثیرگذار باشد و ایجاد تسهیلات برای جوانان بومی برای راه‌اندازی کسب‌وکار، ارائه مسکن و بیمه ارزان‌قیمت.

توسعه متوازن و همه‌جانبه استان برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها (راه، اینترنت، آب و برق) برای ایجاد بستر جذب سرمایه‌گذاری بزرگ و همچنین ارتقای کیفیت آموزش عالی و تبدیل دانشگاه‌های استان به قطب‌های علمی در حوزه‌های خاص (مثلاً کشاورزی نوین، گردشگری) تا جوانان برای تحصیل مجبور به ترک استان نباشند.

چه کسی پاسخگوی پیر شدن زودهنگام است؟

بای این مسئله را نیز گوشزد کرد که پیری جمعیت در کهگیلویه و بویراحمد یک «زنگ خطر» است، اما یک «محکومیت» قطعی نیست.

این استان هنوز فرصت دارد تا با نگاهی آینده‌نگرانه، هوشمندانه و مبتنی بر برنامه‌ریزی دقیق، این چالش را به فرصتی برای بازتعریف مدل توسعه خود تبدیل کند.

 کلید موفقیت، در توقف مهاجرت جوانان و خلق فرصت‌های مولد برای آنان نهفته است. غفلت از این مسئله، نه‌تنها توسعه آینده استان را با مخاطره مواجه می‌کند، بلکه هویت فرهنگی و اجتماعی آن را نیز به‌شدت تهدید خواهد کرد.

انتهای خبر/