به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «چهارفصل»؛ توسعه صنعتی منطقه‌ای در بخش پاتاوهِ شهرستان دنا، با تمرکز بر صنعت شیلات گامی بلند در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی و توسعه پایدار برداشته است. این منطقه که پیش از این بیشتر با چالش‌های کشاورزی سنتی و وابستگی به منابع طبیعی محدود شناخته می‌شد، اکنون به کانون توجهی برای سرمایه‌گذاری‌های دانش‌بنیان در حوزه آبزی‌پروری تبدیل شده است.

بازدید اخیر مسئولان استانی و شهرستانی، از مزرعه پیشگام پرورش و تکثیر ماهی خاویار در روستای دهشیخ نه تنها بر اهمیت استراتژیک این محصول تأکید کرد، بلکه افق‌های روشنی را در حوزه اشتغال‌زایی و ارزآوری به نمایش گذاشت. این پروژه الگویی موفق از تبدیل چالش‌های زیست‌محیطی به فرصت‌های اقتصادی است که می‌تواند راهنمای سایر مناطق با پتانسیل‌های مشابه در سراسر کشور باشد. تمرکز بر ماهی خاویاری، محصولی که به دلیل ارزش اقتصادی فوق‌العاده‌اش به طلای سیاه دریایی معروف است، نشان‌دهنده دیدگاهی بلندمدت و آینده‌نگر در مدیریت منابع محلی است.

جهش از قزل‌آلا به خاویار؛ استراتژی بقا و توسعه

تاریخچه این مزرعه، داستانی از تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری مدیریتی است؛ جایی که طرح بزرگ قزل‌آلای هزار تنی پس از سال‌ها تلاش و سرمایه‌گذاری کلان، در سال ۱۳۹۰ به دلیل ورود یک بیماری ناشناخته و مقاوم (که به احتمال زیاد ناشی از تغییرات ناگهانی در کیفیت آب یا افزایش تراکم پرورشی بوده است)، با شکست مواجه شد. تلفات گسترده در این مزرعه نه تنها زیان مالی هنگفتی به همراه آورد؛ بلکه تهدیدی جدی برای بقای سرمایه‌گذاری در منطقه ایجاد کرد.

این شکست شرکت را وادار به یک بازنگری استراتژیک و ریشه‌ای کرد. تحلیل‌های کارشناسی نشان داد که ادامه فعالیت در حوزه قزل‌آلا، به دلیل حساسیت بالای این گونه به نوسانات محیطی رودخانه بشار ریسک بالایی دارد. تصمیم بر جایگزینی قزل‌آلا با ماهی خاویاری، یک تصمیم کاملاً مبتنی بر تحلیل اقتصادی و اکولوژیکی بود.

مزیت‌های اکولوژیکی ماهی خاویاری در دنا

از جمله این مزیت‌ها می‌توان به: مقاومت ماهی خاویاری در برابر بیماری‌ها اشاره داشت، ماهی خاویاری به ویژه گونه‌های بومی یا سازگار شده، نشان داده‌اند که در برابر پاتوژن‌هایی که قزل‌آلا را نابود می‌کنند، مقاومت بالاتری دارند. این امر نیاز به استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و مواد شیمیایی را کاهش می‌دهد و سلامت محصول نهایی را تضمین می‌کند.

همچنین این نوع ماهی سازگاری‌اش با شرایط رودخانه بشار بیشتر است، مهم‌ترین چالش برای قزل‌آلا در این منطقه، شرایط چهارفصل دما و گل‌آلودگی‌های فصلی رودخانه بشار (به خصوص در فصول بارندگی) بود که به دلیل رسوب‌گذاری و کاهش اکسیژن، برای این گونه سردآبی سمی محسوب می‌شد. ماهی خاویاری، به‌ویژه گونه‌هایی نظیر سیبری یا استرلیاد، انعطاف‌پذیری بیشتری در برابر تغییرات دما و غلظت اکسیژن نشان می‌دهند.

این تطبیق موفقیت‌آمیز، نمونه‌ای بارز از تاب‌آوری در برابر بحران‌های طبیعی و حرکت به سمت محصولات با ارزش افزوده بالاتر است که ریسک اقتصادی را از طریق تنوع‌بخشی به حداقل می‌رساند. این رویکرد، اصل تغییر مسیر استراتژیک در مواجهه با شکست را به زیبایی به نمایش می‌گذارد.

پیامدهای اقتصادی و پتانسیل صادراتی

پرورش خاویار یک فعالیت معمولی نیست؛ این حوزه در مقیاس جهانی، به دلیل نادر بودن و تقاضای ثابت، همواره یک کالای لوکس محسوب می‌شود. اهمیت اقتصادی پرورش خاویار چندین برابر پرورش ماهی معمولی است.

شکاف قیمتی بین بازار داخلی و جهانی

گزارش‌ها حاکی از آن است که قیمت خاویار در بازارهای جهانی به سطوحی نجومی می‌رسد. برای مثال: قیمت خرده‌فروشی خاویار درجه یک در بازارهایی مانند اروپا یا امارات متحده عربی می‌تواند به سادگی از ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ دلار آمریکا برای هر کیلوگرم فراتر رود. این در حالی است که قیمت داخلی، به دلیل محدودیت‌های صادراتی و دلالی، بسیار پایین‌تر است. این شکاف قیمتی، چشم‌انداز سودآور عظیمی را برای صادرات ترسیم می‌کند.
 

تکمیل زنجیره ارزش و ارزآوری مستقیم
 

یکی از نقاط قوت استراتژیک این پروژه، تمرکز بر کنترل کامل زنجیره ارزش است. تجهیز مزرعه به سالن استحصال خاویار (فرآوری اولیه پس از برداشت) و همچنین تأسیس نمایندگی فروش در امارات (به عنوان یکی از قطب‌های کلیدی توزیع خاورمیانه)، نشان‌دهنده تکمیل این زنجیره از تولید تا عرضه بین‌المللی است.
 

این اقدامات می‌تواند مزایای بسیاری به‌همراه داشته باشد ازجمله: کاهش نقش واسطه‌ها، کنترل کیفیت صادراتی، تضمین ارزآوری مستقیم، این پروژه به طور مستقیم در تأمین ارز غیرنفتی کشور از طریق محصولی با ارزش افزوده بالا نقش‌آفرین خواهد بود.
 

اشتغال‌زایی و توسعه زیرساخت‌های دانش‌بنیان
 

تأکید بر توسعه پایدار در دنا صرفاً بر جنبه اقتصادی متمرکز نیست بلکه ابعاد اجتماعی و علمی آن نیز حائز اهمیت است؛ یکی از بزرگترین دستاوردهای این طرح دستیابی به خودکفایی در مرحله تکثیر و البته اشتغال‌زایی برای جوانان بومی و غیربومی است.
 

بحران بچه ماهی و راه‌حل بومی
 

در گذشته تأمین بچه ماهی خاویاری (مرحله لاروی و تخم‌ریزی) همواره با دشواری‌های فراوان هزینه‌های سنگین واردات یا خرید از مزارع مرکزی و تلفات بالا در فرآیند حمل و نقل و سازگاری همراه بود. این وابستگی ریسک عملیاتی پروژه را دوچندان می‌کرد؛ اکنون، با سرمایه‌گذاری بر آموزش و مهارت‌آموزی کارکنان بومی (شامل مهندسان آبزی‌پروری و تکنسین‌های محلی)، مزرعه به صورت مستقل اقدام به تکثیر ماهیان خاویاری می‌کند که این امر دو اثر مهم و استراتژیک دارد: کاهش هزینه‌های تولید که با حذف وابستگی به خرید بچه ماهی هزینه‌های ثابت طرح به شدت کاهش یافته و حاشیه سود افزایش می‌یابد.
 

و دوم ارتقای سطح دانش فنی که با ایجاد تخصص‌های جدید در نیروی کار محلی و ایجاد اشتغال پایدار برای جوانان تحصیل‌کرده منطقه، سطح عمومی دانش فنی و مهارت‌های تخصصی منطقه را ارتقا می‌دهد. این امر، زیربنای لازم برای توسعه فازهای بعدی پرورش، شامل اصلاح نژاد یا بهبود روش‌های تغذیه را فراهم می‌آورد.
 

پروژه پرورش خاویار در روستای دهشیخ بخش پاتاوه، فراتر از یک فعالیت کشاورزی ساده است؛ این یک طرح توسعه‌ای جامع است که با بهره‌گیری از مزیت‌های اقلیمی منحصربه‌فرد منطقه (منابع آبی پایدار و تغییرات فصلی کنترل‌پذیر) توانسته است یک محصول استراتژیک جهانی را در مقیاس بزرگ تولید کند.
 

در راستای تداوم تلاش‌ها برای توسعه صنعت شیلات استان، طی بازدیدهایی توسط مسئولان استانی و شهرستانی، پروژه پرورش خاویار روستای دهشیخ بارها مورد بررسی قرار گرفته است، چندی پیش نیز احسان پناهنده، سرپرست جهاد کشاورزی شهرستان دنا، از مزرعه پرورش و تکثیر ماهی خاویار واقع در روستای دهشیخ بخش پاتاوه بازدید به عمل آورد.
 

پناهنده در جریان این بازدید، بر اهمیت حیاتی توسعه زیرساخت‌های لازم جهت افزایش ظرفیت تولید و تسهیل صادرات خاویار تأکید کرد و از زحمات مجموعه فعال در این حوزه قدردانی نمود.
 

همزمان با این بازدید، یک دوره آموزشی ترویجی با محوریت «مدیریت بهداشت و آشنایی با بیماری‌های ماهیان خاویاری» توسط کارشناسان جهاد کشاورزی برای کارکنان مزرعه برگزار شد.
 

سرمایه‌گذاری بلندمدت با جایگزینی قزل‌آلا با خاویار
 

هوشنگ اسلامی فارسانی در این خصوص ضمن ابراز خرسندی از فعالیت در استان همجوار و کمک به اشتغال منطقه‌ای، به سوابق این پروژه اشاره کرد: فعالیت خود را از سال ۱۳۸۵ با راه‌اندازی بزرگترین طرح قزل‌آلای هزار تنی در کنار رودخانه بشار آغاز کردم، اما متأسفانه در سال ۱۳۹۰ طرح به دلیل ورود یک بیماری خاص با شکست مواجه شد.
 

مدیر شرکت «مروارید چهارمحال و بختیاری» و این مزرعه افزود: «از آن تاریخ به دنبال ماهی جایگزینی بودیم که هم صرفه اقتصادی داشته باشد و هم در برابر بیماری‌های موجود در منطقه مقاوم باشد تا تولید و اشتغال پایدار بماند.»
 

وی با اشاره به مطالعات صورت‌گرفته و همکاری مسئولین شیلات کشور و استان کهگیلویه و بویراحمد، موفقیت در رهاسازی و پرورش ماهی خاویاری را اعلام کرد.
 

اسلامی فارسانی تأکید کرد: «رودخانه ما شرایط مناسبی برای تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری دارد و این ماهی به دلیل مقاومت بالا، جایگزین مناسبی برای قزل‌آلا شد.»
 

وی شرایط آب و هوایی این منطقه را برای پرورش خاویار «بی‌نظیر» توصیف کرد و گفت: «ماهی خاویاری نیاز به چهار فصل دارد و رودخانه ما دماهای مناسب را در تمام فصول فراهم می‌کند. همچنین گل‌آلودگی‌های فصلی آب که برای قزل‌آلا مضر است، برای ماهی خاویاری مفید می‌باشد.»
 

مدیر شرکت «مروارید چهارمحال و بختیاری» و این مزرعه با اشاره به ظرفیت تولید هزار تنی در منطقه، پیشرفت بزرگی را در زمینه خودکفایی تکثیر اعلام کرد و گفت: «در سال‌های نخست مجبور بودیم بچه ماهی‌ها را با دشواری از شمال تهیه کنیم، اما اکنون کارشناسان ما با آموزش‌های لازم، خودشان اقدام به تکثیر این ماهی‌ها می‌کنند و دیگر نیازی به خرید از خارج نداریم.
 

وی از تجهیز مزرعه به سالن استحصال خاویار برای بازارهای اروپایی و حاشیه خلیج فارس خبر داد و اعلام کرد که نمایندگی صادراتی نیز در امارات تأسیس شده است.
 

اسلامی فارسانی در پایان به تفاوت فاحش قیمت‌ها اشاره کرد و گفت: «در حالی که قیمت خاویار در ایران بین ۷۰ تا ۱۰۰ هزار تومان است، در اروپا و امارات قیمت خرده‌فروشی به ۵ هزار دلار می‌رسد. این تفاوت، پتانسیل بالای صادراتی خاویار ایران را نشان می‌دهد و امیدواریم با ادامه این روند به موفقیت‌های چشمگیری دست یابیم.»
 

از شکست قزل‌آلا تا تبدیل شدن به صادرکننده بالقوه خاویار؛ این مسیر نشان داد که نوآوری و انطباق‌پذیری کلید اصلی توسعه پایدار است. با حمایت‌های بیشتر از زیرساخت‌های صادراتی، لجستیکی و تحقیقاتی، این مزرعه می‌تواند به عنوان نمادی از موفقیت اقتصاد منطقه‌ای در سطح ملی و بین‌المللی مطرح شود؛ نمادی که نشان می‌دهد چگونه می‌توان از قلب چالش‌های زیست‌محیطی طلای سیاه اقتصادی را استخراج کرد.
 

انتهای خبر/